پارسایی؛ زمینه ساز سلامت اعمال در جامعه

در حوزه اخلاقیات گاه سخن از برخی مباحثی مطرح می‌شود که از ویژگی‌های رفتاری انسان است و نه تنها به امور باطنی و اعتقادی و فکری مرتبط است، بلکه برای دیده شدن و تأثیرگذاری بیشتر در اجتماع باید در حوزه رفتار آن را واضح و روشن مشاهده کرد.

امام صادق به اصحاب خودشان برای تبلیغ دین خدای تعالی و نشان دادن حقانیت دین الهی سفارش کرده و‌ می‌فرمودند مردم را با زبان به سوی خدای تعالی نخوانید. یعنی تبلیغ زبانی نباید باشد بلکه باید در رفتار و اعمال خود مبلغان قابل مشاهده باشد تا تأثیرگذار شود: «کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَیْرَ فَإِنَّ ذَلِکَ دَاعِیَة» (کافی ج ۲ ص ۷۸) یعنی مردم را به غیر از زبانتان به دین خدا بخوانید تا از شما ورع (پارسایی) و تلاش و کوششتان را در احیای احکام دین الهی و نماز و چگونگی صحیح خواندن آن و هم چنین اقسام خیر را از شما مشاهده کنند، چراکه اصل تبلیغ و به سوی حقیقت و خدای تعالی خواندن همین است. نباید این گونه باشد که مسائل اخلاقی بیان شود، ولی گوینده خودش بدان مسائل نه پایبند باشد و نه عامل به آن.

یکی از آن مسائل مهم در حوزه تبلیغ دین و صحت و سلامتی جامعه از انحرافات فکری و عقیدتی و حتی از انواع انحرافات اجتماعی عبارت از ورع «پارسایی» است. حقیقت ورع را در آیات قرآنی و سخن حضرات معصومین علیهم السلام با عنوان‌های مختلف بسیار می‌توان مشاهده است. به طور نمونه بنگرید به سوره التغابن آیه ۱۶ که می‌فرماید: «تا جایی که استطاعت و توانایی دارید از محرمات الهی بپرهیزید». چراکه تقوا را به ترک کردن و چشم پوشی از حرام‌های الهی ذکر کرده اند و «ورع» را ترک کردن و چشم پوشی از موارد شبهه ناک و حتی از برخی از آنچه که مباح است، ذکر کرده اند (بحارالانوار ج ۶۷ ص ۲۹۷).

بر اساس همین روایتی را مرحوم علامه مجلسی رضوان ا... تعالی علیه از کتاب «کافی» از امام صادق (ع) نقل کرده است که؛  فردی آمد خدمت آن حضرت عرض کرد من هر دو سال می‌توانم بیایم و شما را ملاقات کنم، بنابراین چیزی به من بیاموزید که در این مدت برای من نافع و کافی باشد. آن حضرت فرمود: «أُوصِیکَ بِتَقْوَى الله وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا یَنْفَعُ اجْتِهَادٌ لَا وَرَعَ فِیه‏» (بحارالانوار ج ۶۷ ص ۲۹۶) امام صادق علیه السلام او را به تقوای الهی و پارسایی و اجتهاد (تلاش و کوشش برای جلب رضایت الهی) سفارش و سپس در ادامه بیان کردند: اجتهاد و تلاش و کوششی که در آن ورع (پرهیزگاری) و پارسایی نباشد هیچ نفعی ندارد.

اگر انسان برای کسب رضای الهی به اعمال و عبادات و زیارات و غیر این موارد روی آور می‌شود، ولی در آن ورع و تقوا نباشد، بر اساس این سخن گهربار امام صادق علیه السلام، هیچ نفعی برای آن فرد نخواهد داشت. اگر انسانی که در هر موقعیت و شغلی که قرار گرفته است شخصی با ورع و متّقی باشد، در این صورت ان شاءا... حتی عمل اندک او نیز نفع بسیار برای آن فرد خواهد داشت. این بدان معناست که اگر انسان ورع و پارسایی را به هر دلیلی ترک کند، در نتیجه ترک ورع، ایمان انسان در معرض زوال و نابودی قرارخواهد گرفت.

چنان که در روایتی از امام صادق علیه السلام به این مسئله اشاره شده است که آن حضرت فرمود: «اتقوا اللَّه و صونوا دینکم بالورع‏» (وافی ج ۴ ص ۳۲۶) یعنی از محرمات الهی پرهیز کنید و دین خودتان را به وسیله ورع و پارسایی حفظ کنید. زیرا اگر دین حفظ نشود ایمان انسان زایل خواهد شد. به همین دلیل است که آن حضرت در موعظه‌هایی به این نکته مهم اشاره می‌کردند و‌ می‌فرمایند: بر شما واجب است که ورع داشته باشید، چراکه اگر ورع نداشته باشید چیزی که در نزد خداوند متعال هست به شما نخواهد رسید. (کافی ج ۲ ص ۷۶).

امام کاظم علیه السلام برای اصلاح جامعه نسخه‌ای را پیچیده است که با عمل به آن می‌توان جامعه‌ای علوی و محمدی را تجربه کرد. آن حضرت فرمود: من از پدرم بسیار شنیدم که‌ می‌فرمود: کسی که در میان خانواده خود و در منزلش او را به عنوان شخصی پارسا و باورع (پرهیزگاری) نشناسند و خانواده اش او را فردی باورع و پارسا نشناسند، از شیعیان ما نیست. (همچنین) کسى که در یک شهرى که جمعیت و مردم آن ده هزار نفر باشد زندگى کند و در میان این خلق خدا فردی پارساتر از او وجود داشته باشد، از دوستان ما نیست. (کافی ج ۲ ص ۷۹)

این فرمایش امام که از قول پدرشان و سخنی از معصوم نقل شده است حکایت از آن دارد که همه مردم نسبت به هم نباید بی تفاوت باشند و در پارسایی همه باید از یکدیگر سبقت بگیرند، این است جامعه رو به کمال و خوشبخت.